Werkwijze
Ervaring leert
Jij verschilt van ieder ander in de ervaringen die jij met de wereld hebt gehad, en het beeld dat je daarmee van de wereld hebt gekregen. Tijdens deze ervaringen heb je de betekenis van allerlei verschillende verschijnselen geleerd. Je hebt aangename en onaangename ervaringen met verschijnselen gehad, waardoor je verschillende verschijnselen in verband hebt leren brengen met een aangenaam of onaangenaam gevoel. Verschijnselen die je in verband brengt met een aangenaam gevoel krijgen voor jou een positieve lading. De volgende keren dat je in aanraking komt met deze positief geladen verschijnselen, koppel je ze aan het eerder ervaren aangename gevoel. Als je als kind bijvoorbeeld lekker speelt en knuffelt met een hond, dan herinner je je de volgende keer dat je een hond tegenkomt ook het plezier dat je hebt gehad. Verschijnselen die je in verband brengt met een onaangenaam gevoel krijgen een negatieve lading, en de volgende keer dat je dit verschijnsel ervaart denk je ook terug aan het onaangename gevoel. Als je als kind door een hond wordt gebeten, dan zul je de pijn onthouden voor de volgende keer dat je een hond tegenkomt. Zo kun je ook geleerd hebben:
- Een wesp kan jou pijn doen
- Het eten van een broodje eiersalade geeft een lekkere smaak en stilt jouw honger
- Als ik goed presteer dan krijg ik waardering
- Als je anders bent dan anderen word je buitengesloten
Van wereldbeeld naar gedrag
Een situatie bestaat uit meerdere verschijnselen tegelijkertijd, bijvoorbeeld als er een wesp op je broodje eiersalade zit. Je gedrag is dan afhankelijk van de lading van alle verschijnselen waaruit de situatie bestaat. Hoe sterker je de wesp in verband brengt met onvermijdelijke pijn, hoe kleiner de kans dat je die van je broodje af durft te jagen. Maar hoe meer je honger en zin in dat broodje hebt, hoe groter de kans weer wordt. Je gevoel, gedachten en gedrag volgen zo uit de ladingen die alle verschijnselen in een situatie voor jou hebben.
Een ongelukkig beeld
Maar leiden verschijnselen wel altijd tot het gevoel dat je verwacht? In alle situaties die je tot nu toe hebt meegemaakt, heb je maar een beperkt deel van de gehele wereld meegekregen. Jouw wereldbeeld is gevormd door wie er in jouw omgeving is geweest, en wat er in jouw omgeving is gebeurd. Hoe meer je dezelfde soort mensen om je heen hebt gehad, hoe meer je een eenzijdig beeld van de wereld hebt meegekregen. En hoe minder je van een bepaald verschijnsel hebt meegemaakt, hoe incompleter je beeld over dat verschijnsel is. Als je een verkeerd beeld van (jouw invloed op) verschijnselen hebt, kun je een onprettig gevoel ervaren terwijl dat eigenlijk helemaal niet nodig is. Je voelt angst terwijl je geen gevaar loopt, schuld terwijl je je best doet, onzekerheid terwijl je niet verkeerd bent, stress terwijl je niet zo hard hoeft te werken, etc. Hoe completer jouw beeld van de wereld, hoe meer je (jouw invloed op) verschijnselen begrijpt, en hoe gemakkelijker je jezelf dus gelukkig maakt. En dan is de hamvraag dus: hoe kun je een completer beeld krijgen van verschijnselen en jouw invloed op deze verschijnselen?
De therapie
De eerste stap is het identificeren van de verschijnselen die jou problemen opleveren. Dit betekent dat we praten over situaties waar jij ontevreden mee bent en waarvan je had gewild dat ze anders waren verlopen. Door goed te luisteren en toe te spitsen op wat jij zegt, komen we uit op de voor jou geladen verschijnselen binnen de problematische situaties. Deze verschijnselen bespreken we verder om erachter te komen wat de lading op deze verschijnselen veroorzaakt. Wordt jouw gevoel en gedrag veroorzaakt door een onverwerkte negatieve ervaring, door wat jij van je omgeving hebt geleerd over hoe mensen zouden moeten zijn, door de verwachting dat mensen op een bepaalde manier met anderen omgaan, of door iets anders? Door te bespreken wat er achter het geladen verschijnsel ligt, kunnen we bekijken wat je nou precies hebt geleerd, waardoor jij je voelt zoals je je voelt. Zo krijg jij de gelegenheid om te beoordelen of je het eigenlijk wel eens bent met wat je hebt geleerd, en om jouw wereldbeeld in te vullen naar wat jij zelf gelooft en belangrijk vindt. Dat verandert de betekenis, en daarmee de ladingen van verschijnselen in toekomstige situaties, waardoor je je in deze situaties heel anders kan voelen en gedragen. Je krijgt de vrijheid terug om te doen wat jij zelf wil doen.
Copyright © 2021, Freek Kooiman